1/
Phụ kiện chỉ định mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông
16th February, 2017
Nguồn: diễn đàn Cây Cảnh Việt Nam
Chủ đề: Cây cỏ “phụ kiện” Bonsai
Chủ biên: hqvuhototbung
Cùng với các ý kiến trích dẫn từ: GioNui, RatThichBonsai, thienhai
Song hành với hai mục đích thường thấy nhất về cao thấp và hướng nhìn (hay: đường nhìn của người xem), chúng ta cũng thường bắt gặp nhiệm vụ chỉ định mùa của cây cỏ phụ kiện.
Đương nhiên là mỗi bạn ráng tự suy nghĩ để tạo ra “hình ảnh nói lên mùa Xuân, hay Hạ hoặc Thu hay Đông của chậu cây cỏ phụ kiện”. Ở đây, mình chỉ gợi ý đến các bạn một số. Tổng quát thì các bạn cứ nhớ:
Mai Lan Cúc Trúc sẽ tương ứng với 4 mùa Xuân Hạ Thu Đông.
Cây cỏ phụ kiện chỉ mùa Xuân
Rõ ràng là ai cũng biết: hoa Mai là chỉ mùa Xuân tại Việt Nam. Ngoài hoa Mai, gần như các loài hoa khác ở phụ kiện cũng thường là đưa đến cảm giác mùa Xuân cho người xem khi họ đứng trước một tác phẩm.
Giả như đứng nhìn tác phẩm dưới đây:
Chúng ta thấy ngay lập tức hai ý nghĩa:
Cây Tùng già cỗi trên núi cao.
Cỏ chân núi đang mùa Xuân với hoa nở (dù chả cần biết là hoa gì!)
Tổng quát ý chỉ mùa Xuân ở cây cỏ là hoa.
Tuy nhiên, các bạn cũng cần lưu ý vài điểm: có khá nhiều loại hoa không thuộc mùa Xuân chính thức.
Hoa Cúc = mùa Hạ
Hoa Hải Đường (Geranium) mùa Hạ
Và đặc biệt: Hoa Đào.
Với Việt Nam thì hoa Đào là ý chỉ mùa Xuân. Nhưng với những người vùng ôn đới thì hoa Đào là ý chỉ cuối đông = Lập Xuân. Vì vậy các bạn cần lưu ý.
Không chỉ là cây cỏ có hoa, các bạn có rất nhiều hình ảnh khác giúp người thưởng lãm thấy được vẻ tươi tốt của mùa Xuân. Tỉ như một “tô” phụ kiện đầy rêu xanh mướt: tượng trưng cho một thảm cỏ vùng bình nguyên hay dốc núi thoai thoải.
Thế nhưng các bạn cũng phải coi chừng. Nếu bạn đặt chậu cỏ có một vài đọt nhọn chĩa lổm chổm như sắp ra bông dưới đây, và chậu cỏ được đặt trên miếng ván dạng hồ nước, thì đó lại thường là hình ảnh của cỏ lau bên bờ hồ cuối Xuân hay đầu Hạ.
Hoặc là nếu bạn đưa một phụ kiện với lá kiểu Dương Xỉ như dưới đây thì thường ra nó là ý nghĩa: xanh muôn niên (evergreen) cho đám Tùng Bách vùng núi. (Thứ Dương Xỉ ngắn này thường xuất hiện ở vùng núi có suối, thác = nhiều ẩm).
Thế còn mùa Hạ?
Chúng ta đã xem qua một số hình ảnh thông báo mùa Xuân của cây cỏ. Sang qua mùa Hè, có lẽ cũng chả thiếu. Với căn bản Mai Lan Cúc Trúc, các bạn có thể đưa ngay mọi thứ Lan ngắn nhỏ vào phụ kiện.
Dĩ nhiên là những thứ Lan mà lá nhỏ ngắn, hoa bằng hạt đậu là đủ.
Ngoài Lan ra, những cây có hoa, có trái như Lựu kiểng vốn là một trong những thứ báo hiệu mùa hè thường được nhắc tới.
Còn như nghĩ không ra thứ nào đặc biệt thì sẵn bây giờ đang cuối mùa Hạ, bạn ra quanh nhà chỗ bờ cỏ ngắm xem có thứ cây cỏ nho nhỏ nào “sáng giá” thì lủm vài em về trồng sẵn trong chậu con con là được.
Ngay như những bạn ở vùng cỏ (như Đà Lạt) lên đồi nhổ vài cây Bồ Công Anh về trồng sẵn. Đến tháng 6 cây ra hoa vàng chói cũng đẹp chán: Dendelion (Taraxacum officional).
Cái tên Dendelion này cũng khá thú vị. Vốn là từ tiếng Tây (Pháp) họ gọi là cây hoa Dent-de-lion = Răng của con Sư Tử. Tại vì hoa nó khi thụ phấn, “quả chín” sẽ phát tán hàng trăm cái “dù” li ti bám chặt vào váy mấy bà đầm.
Có thể có bạn nghĩ đến một chậu đất (dĩa) chứa nước với chiếc lá súng chỉ to bằng bao quẹt và bảo: đó là mùa Hạ.
Có lẽ cũng không sai, nhưng giá có cái hoa súng hoặc vài cọng + và hoa của cây “hẹ nước” như vầy:
Còn kẹt quá, bạn trồng ít Thủy Trúc trong cái dĩa đựng nước mắm. Chừng vài tháng sau, bụi Thủy Trúc mọc đầy dĩa. Chỉ cần cắt ngang sát mặt chậu, vài tuần sau bạn sẽ có những cây Thủy trúc xinh xinh, ngắn ngủn tượng trưng mùa hạ bên hồ nước.
Điều lưu ý là nếu bạn có dĩa nước và lá Súng mà không hoa, coi chừng người ta liên tưởng đến “ao thu” (lạnh lẽo nước trong veo) thì hỏng to.
GioNui
Đàn cò trắng này chắc là mùa hạ đúng không chú Hưng?
Việt Nam gọi là Lan cò, tên khoa học: Habenaria radiata
(Originally posted on Crataegus Bonsai.)
Đúng như bạn Gionui nghĩ, dòng địa lan này phát hoa vào cuối tháng 7. Tức là giữ mùa Hạ là có hoa. Cho nên: đàn cò trắng bay mùa hè là rõ nét.
Hiện giờ bên Việt Nam thì không biết sao, chứ ngay như bên Mỹ muốn kiếm thứ Lan này cũng khó.
Tuy là cụ John Naka trong quyển Bonsai Techniques có đề cập thứ Địa Lan này cho phụ kiện nhưng mình kiếm vài lần không thấy nên bỏ.
Sau mới biết là thứ này khó sống. Sau khi phát hoa, cây chết rụi chỉ còn củ (như củ gừng). Sang năm vào xuân củ đâm tược phát chồi lá. Cây cần không khí mát lạnh và khô khi đi ngủ (dạng củ). Trước khi phát hoa, cây lại cần nắng ấm và mưa.
Vùng cây mọc là những trũng núi có cao độ hơn 500 mét.
Thứ Địa lan này chủ yếu có ở Nhật, Tàu và Đại Hàn.
Sẵn đây cũng nên lưu ý các bạn: cây cỏ phụ kiện chỉ cốt để tăng mỹ thuật cảnh quan cho cây chủ. Do đấy, chúng ta tránh không nên tạo những sắc thái quá đặc sắc ở cây cỏ phụ kiện. Bởi như thế, chúng sẽ làm giảm sức hấp dẫn của cây chủ.
Nói giả sử cũng như cô gái xinh đẹp với chuỗi hạt trai xinh xinh ở cổ để người ta ngắm cái cổ nõn nà thanh cao. Chứ mà đeo cái kiềng vàng to nặng với cục kim cương to bằng ngón tay nuốt hết cài cổ thì cô gái trở thành người mẫu để “quảng cáo viên kim cương bự”.
Cho nên cụ John Naka khi đề cập đến nét độc đáo của địa lan Habenaria radiata làm phụ kiện đã chỉ vẽ chậu Lan này với một vài hoa + cọng ngắn.
(From Bonsai Techniques II, John Naka, page 391.)
RatThichBonsai
Cây này hồi 2005 khi dự 5th World Bonsai Convention tôi có mua được 1 chậu nhưng vì không biết đặc tính của nó nên sau 2 mùa hoa rồi cũng ra đi. Sau này mấy lần đi shows gặp người lái đã bán cho tôi lần đó hỏi anh ta cũng mất giống.
Mùa Thu
Ai trong chúng ta yêu cây cối mà nghe đến mùa Thu là không ít thì nhiều sẽ nhớ lại hoặc tưởng tượng ngay ra cảnh lá chuyển màu.
Bởi vậy, những cây cỏ đang có hai sắc màu vàng đỏ trong phụ kiện thường dùng để chỉ mùa Thu. Riêng về hoa thì (như căn bản) hoa Cúc là biểu tượng mùa Thu.
Hoa Cúc thì bên Việt Nam mình chắc chả thiếu (Cúc = Chrysanthenum). Bên Mỹ họ gọi thân mật là Mum để gọi chung các loại Cúc.
Các bạn vào đây xem ít hình cho vui mắt.
https://www.google.com/search?q=mum+…
Quá sức là Cúc. Hiện nay họ phối ra cả ngàn loại.
Thế nhưng các bạn cũng nên lưu ý là chúng ta cần những bông Cúc thật nhỏ. Nhỏ hơn cả loài mà có thể có người gọi là “Kim cúc” (cho vào trà?) mới tốt.
Như hình trên, các bạn có thể thấy những bông Cúc dại trong vườn nhà. Chúng thường mọc lẫn với đám Me đất có hoa màu hồng tím bên cạnh.
Mùa Đông
Với những tác phẩm bonsai trưng bày mô tả cây trong mùa Đông thì đa số là những cây rụng lá trơ cành (Thông Tùng rất ít được triển lãm ở mùa Đông vì màu lá thiếu sắc xanh tươi).
Bởi vậy cạnh những cây rụng lá chỉ còn chi cành các bạn bên nhà nghĩ là chúng ta sẽ đặt cây cỏ gì làm phụ kiện chỉ mùa Đông?
thienhai
Cây Thông Noen ạ.
Bạn Thienhai nói cây Thông Noel thì đúng mùa đông rồi. Nhưng làm sao “nhét “nó vào chậu phụ kiện đây? Bạn cũng đừng có nói là gieo mấy hạt Thông cho nó ra cây Thông con rồi bảo là mùa Đông nghe. Bởi vì chuyện này thì có người đã làm, và rất đẹp. Nhưng hạt vừa nảy ra cây con là gợi ý đầu Xuân.
Kể ra có một chậu bẹt đầy rêu xanh và khoảng chục cây Thông con, cái cụp cái xòe lá thì cũng vui mắt cho cảnh nảy mầm đầu Xuân. Mà nó lại là Accent cho cây Thông già nữa thì Tuyệt!
thienhai
Con không biết mùa đông có hoa cỏ gì nữa.
Hay là để 2 trái thông 1 đứng 1 nằm lên nền cát trắng, diễn tả trái thông rụng trên nền tuyết trắng đầu mùa. Thêm 1 cục đá nhỏ, rồi 1 chùm cỏ gì gì đó của mùa đông. Vùi 1 phần trái thông vào cát và rắt 1 ít cát lên mặt trái thông => ôi tuyết yêu thương!
Bạn có quyền thả sức tưởng tượng và thực hiện điều bạn nghĩ. Vấn đề chỉ là những người xem tác phẩm của bạn, họ có cảm được như vậy không? Đó là chuyện của bạn.
Thứ nữa, ở Việt Nam, hình ảnh mùa đông ở đa phần các nơi cũng chỉ phảng phất nhẹ nhàng với gió se lạnh. Nên chi, khách Việt mà tới xem tác phẩm của bạn thì mình chả nghĩ điều bạn tả như trên sẽ đưa ra được mùa Đông.
Có lẽ chúng ta đành phải quay về những hình ảnh mùa Đông căn bản tại Việt Nam trong thi ca vậy.
Chờ chưa thấy trả lời, mình đành đăng lên điều đã nêu tứ bài trước: chính bụi Tre Trúc là biểu tượng của mùa đông (Mai Lan Cúc Trúc – Xuân Hạ Thu Đông).
Trước kia, người Tây phương chưa hiểu được ý nghĩa của Tre Trúc trong đời sống các dân tộc Đông Nam Á. Nhưng nay, nhờ học tập bonsai qua người Nhật, người Tây phương đã khá thấm với những bức “liễn” (scroll) có hình ảnh Tre Trúc tượng trưng cho mùa Đông của dân vùng Đông Nam Á.