Minh Post luôn tài liệu của DHCT để các bạn tiện tham khảo. nhưng tốt nhất nên ghé website của họ vì có thêm hình màu xem rất đã
Dưới đây là phần thông tin:
Lạc Tiên (Chanh Dây)
Lạc Tiên (chanh dây/chanh sô-đa/mát mát/dây mát/mê-ly)
- Tên khoa học: Passiflora edulis, Sims. thuộc họ Passifloraceae (họ Chùm Bao), bộ Violales. Chi Passiflora hiện có hơn 400 loài, trong đó có khoảng 60 loài cho trái ăn được.
- Tên thường gọi: dây Mát, Mát Mát, Chanh Dây/Chanh Sô-đa, trái Mê Ly.
- Tên Anh: passion fruit/passion vine, purple granadilla
- Tên Pháp: passion
Dây lạc Tiên (P. edulis) được chia làm 2 dạng (forms) tùy màu vỏ trái:
- Dạng trái tím (forma eduli): Có vỏ trái màu tím đến tím sậm. Trái nhỏ (đường kính 4-5 cm), có tua dây, nhánh và gân lá xanh. Dạng này rất phổ biến ở vùng khí hậu mát (cao độ 1200-2000 m) , có vĩ độ cao (như Đàlạt, Tây Nguyên của VN) và cho hương vị trái ngon nhất. Trồng ở cao độ < 1000 m, dạng trái tím 0/ ra hoa.
- Dạng trái vàng (forma flavicarpa): Vỏ trái màu vàng chanh. Trái lớn hơn dạng trái tím (6-12 x 4-7 cm), có tua dây, nhánh và gân lá ửng đỏ tím. Hoa lớn và có tràng (corona) màu tím sậm hơn dạng trái tím, đồng thời dây cũng mọc mạnh hơn. Đây là dạng chịu nóng, thích hợp với vùng có cao độ thấp (0-800 m) như ĐBSCL.
Dây Lạc Tiên có nguồn gốc từ nam Brazil, đã được di thực sang Úc và Âu châu từ thế kỷ 19 và có lẽ đã theo người Pháp đến cao nguyên Lâm Viên từ đầu thế kỷ 20.
Lạc Tiên là loại cây ăn trái có triễn vọng (promising fruit) của các nước đang phát triễn (Philippines đang khuyến khích trồng để lấy nước quả (juice) đóng hộp). Tại ĐBSCL cây được trồng rãi rác tại CầnThơ, Tịnh Biên (AnGiang), Hòn Đất (KiênGiang). Ở khu vực TPHCM, tại trại Giống Cây Trồng Đồng Tiến dạng trái vàng cũng cho trái rất sum suê. Trái Lạc Tiên lớn hơn trái Nhãn Lòng nhiều (4-10 cm) và là trái cây giải khát thơm, hơi chua (do giàu vit. C)(được dùng như nước chanh, vì vậy dân miền Nam gọi là Chanh Dây). .
- Đặc điểm sinh học
Dây đa niên, nửa gỗ, dài đến 15 m. Thân tròn cạnh, xanh, mang tua dài và lá ở mỗi đốt. Lá mọc xen, mang lá kèm ở mỗi đốt. Cuống lá dài 2-5 cm, mang phiến lá có 3 thùy dài, kích thước lá 10-15 x 12-25 cm, bìa phiến có răng cưa nhỏ, tròn đầu.
Hoa đơn độc, mọc từ nách lá, đẹp, thơm, đường kính 7,5-10 cm với cuống dài 2-5 cm. 5 cánh hoa + 5 đài hoa trắng mọc xen nhau, bên trên là 2 lớp tràng (corona) với các sợi trắng (dài 2-3 cm), ửng tím ở gốc rất đẹp. Mỗi hoa mang 5 nhị đực với 5 chỉ dính nhau thành ống ở đáy và tách rời ở phần mang bao phấn. Do hoa đẹp nên cũng được nhiều nơi trồng như 1 loại hoa kiểng.
Trái hình cầu đến bầu dục, kích thước 4-12 x 4-7 cm, màu tím sậm hay vàng chanh, tự rụng khi chín. Ngoại quả bì (vỏ trái) mõng, cứng; trung quả bì màu xanh; nội quả bì màu trắng. Trái mang rất nhiều hột có cơm mềm, mùi thơm rất quyến rũ (nên được gọi là "passion fruit"<!--emo&
--><img src='./images/1/smilies/wink.gif' border='0' style='vertical-align:middle' alt='wink.gif' /><!--endemo-->. Phần cơm (hột) chứa nhiều acid được thu hoạch, thêm đường, cô đặc và chế biến làm nước giải khát, nước quả (juice), rượu hay mứt.
Thành phần dinh dưỡng/100 g ăn được (phần cơm hột) của trái Lạc Tiên: Nước (66-84%), năng lượng (63-122 Kcal), protein (0,7-1,5%), béo (0,2-0,3%), carbohydrates (14,5-32,4%), khoáng (0,5-0,8%), xơ (0,6-0,8%), Ca (4-17 mg), P (35-64 mg), Fe (0,4-2,1 mg), vitamin C (30 mg), vitamin A (700-2.410 IU), Niacin (1,5-2,2 mg) (theo: Coronel, 1986, Promising Fruits ò the Philippines, CA-UPLB, p.502; USDA Handbook No.8).
- Sinh trưởng
Hột rất mau mất sức sống (chỉ vài tuần). Cây con trồng hột rất yếu ớt, phải cần 5-7 tuần mới bò lan được (cho 4 nhánh khỏe), vì vậy không nên trồng bằng hột. Lạc Tiên rất dễ giâm cành (bằng cành bánh tẻ, đã 1 phần hóa gổ), dễ cho nhiều nhánh khỏe bò lan (sau 5-7 tháng đã bò dài 10-15 m).
Mầm hoa mọc từ các chồi mới, tung phấn sau 40-46 ng. Từ hoa trổ đến trái chín là 60-70 ngày (giống trái vàng) hoặc 60-90 ngày (giống trái tím). Dây Lạc Tiên rất cần nhiều ánh sáng để ra hoa và đậu trái, do đó sau mùa thu hoạch trái nên xén tỉa để dây ra nhiều chồi mới phơi ra ánh sáng để có nhiều hoa. Ở vùng nhiệt đới gió mùa, dây thường ra hoa tập trung từ cuối mùa mưa (giống trái tím) và thường kéo dài trong mùa nắng (giống trái vàng) làm kéo dài mùa thu hoạch.
Trong ngày, hoa nở từ hừng đông đến 9-10 giờ sáng và nướm chỉ nhận phấn trong ngày hoa nở đầu tiên. Các giống Lạc Tiên trái tím luôn tự thụ, nhưng các giống trái vàng (trồng ở đồng bằng) thường phải thụ phấn chéo (dù trên các hoa cùng cây: sib) nên phải nhờ ong hoặc thụ phấn nhân tạo bổ sung (phương pháp "úp nụ hoa"<!--emo&
--><img src='./images/1/smilies/wink.gif' border='0' style='vertical-align:middle' alt='wink.gif' /><!--endemo--> để được nhiều trái. Vì vậy, mùa hoa nở cần hạn chế sử dụng các loại thuốc trừ sâu làm hại các côn trùng thụ phấn. Cũng có thể dẫn dụ côn trùng thụ phấn bằng các chất chua ngọt (chuối xiêm, khóm... chín rục! ) như trên xoài giúp tăng cường khả năng thụ phấn cho Lạc Tiên trái vàng trồng ở đồng bằng.
Hiện trên thế giới chỉ có khoảng 12 nước trồng Lạc Tiên với tổng diện tích khoảng 4.500 ha, hầu hết ở Nam Mỹ (2/3 diện tích), phần còn lại ở Úc và khu vực nam Á. Mãi dịch thế giới chỉ khoảng 25.000 tấn trái với giá 200-300 USD/t. Lạc Tiên (Chanh Dây) 1 trong những loại trái cây rất có triễn vọng trong tương lai ở ĐBSCL nhờ có khả năng chống chịu tốt trên vùng đất chua phèn (khó trồng cây ăn trái), đồng thời là loại nước giải khát tốt trong mùa nắng nóng của vùng nhiệt đới gió mùa như ở vùng đồng bằng nước ta . Tại TPHCM hiện có 1 Công ty tư nhân đang thu mua loại trái này rất nhiều để lấy dịch quả đóng hộp, nhưng do thiếu đầu tư sản xuất nên nguồn nguyên liệu 0/ đều. Trái Lạc Tiên (dạng tím) cũng được các siêu thị đưa vào bán rộng rãi (giá hiện hành khoảng 5.500 đ/kg, cả VAT )
