Hôm qua đã post bài này sao lại không thấy , hôm nay gửi lại .
Khai thác , sử dụng hữu cơ trong nền nông nghiệp bền vững
________________________________________
Sản xuất bền vững là hướng phấn đấu của ngành nông nghiệp nhiều nước tiên tiến trên thế giới hiện nay. Tiêu chí của sản xuất nông nghiệp bền vững có nhiều vấn đề, nhưng tập trung là tạo ra sản phẩm sạch, an toàn và bảo vệ môi trường (trong đó có bảo vệ nguồn nước và bảo tồn tài nguyên đất). Khai thác, sử dụng hữu cơ là một giải pháp để bảo tồn tài nguyên đất trong sản xuất nông nghiệp bền vững.
Hỏi: Khi cày vùi rơm rạ vào đất thì thời gian bao lâu rơm rạ mới phân hủy trả lại chất hữu cơ cho đất? Nếu lấy rơm rạ đem ủ cho hoai mục rồi bón cho ruộng thì có tốt hơn là cày vùi rơm rạ trực tiếp hay không?
Đáp (PGS. TS. Mai Thành Phụng): Khi cày vùi rơm rạ vào đất thì thời gian phân hủy sẽ nhanh khoảng 2 tuần nếu đạt 3 điều kiện: đất thoáng khí, có ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp và đất ít chua (có độ pH trung bình); các điều kiện trên sẽ đảm bảo cho hệ sinh vật trong đất hoạt động để phân hủy rơm rạ tốt. Nếu trời âm u kéo dài, nước ngập lâu và đất chua thì thời gian phân hủy rơm rạ sẽ kéo dài từ 3 - 4 tuần hoặc lâu hơn nữa.
Nên ủ rơm rạ rồi bón lại cho ruộng sẽ tốt hơn vì cây trồng có thể hấp thu chất dinh dưỡng ngay. Nếu cày vùi rơm rạ tươi thì phải mất thời gian cho vi sinh vật trong đất phân hủy thì cây trồng mới hấp thu được và một số trường hợp có thể xảy ra hiện tượng ngộ độc hữu cơ cho cây lúa nếu rơm rạ không có thời gian để phân hủy hoàn toàn.
Hỏi: Phân hữu cơ là những loại phân nào? Có thể thay thế phân hóa học được không? Lợi ích của phân hữu cơ? Có bao nhiêu cách ủ phân xanh và phân chuồng? Phân chuồng và phân xanh loại nào cho dinh dưỡng cao hơn?
Đáp (ThS. Nguyễn Việt Hoa): Phân hữu cơ là loại phân có đầy đủ chất dinh dưỡng N,P,K và cả các nguyên tố trung và vi lượng. Phân hữu cơ bao gồm các loại như: phân chuồng, phân xanh, than bùn, phân rác, phế phẩm nông nghiệp... Trong điều kiện canh tác như hiện nay thì phân hữu cơ rất cần cho cây trồng kể cả cây ăn trái và lúa. Tác dụng của phân hữu cơ là làm tăng năng suất cây trồng, giúp cây trồng hấp thu dinh dưỡng tốt hơn, tăng hiệu lực phân hóa học; cải tạo đất, giữ pH đất ở mức độ trung hòa hợp lý; tăng chất mùn cho đất; chứa các kích thích tố giúp cho rễ cây phát triển nhanh hơn; chứa các chất kháng sinh, các vi sinh vật đối kháng hay các vitamin để tăng khả năng chống chịu của cây trồng trong những điều kiện bất lợi. Tuy phân hữu cơ có chứa đầy đủ các dưỡng chất có thể thay thế phân hóa học nhưng phân hữu cơ là dạng cung cấp dưỡng chất lâu dài và ổn định, do đó tùy mức độ thâm canh và phát triển của cây trồng thì có thể cung cấp thêm phân hóa học để làm tăng tác dụng của phân hữu cơ khi cây trồng cần dưỡng chất ngay để đảm bảo năng suất.
Hiện nay có 3 cách ủ phân xanh và phân chuồng: ủ nóng, ủ nguội và ủ nửa nóng nửa nguội.
- Ủ nóng: lấy phân chuồng xếp thành từng lớp xen kẽ rơm rạ hay cỏ khô trong hố, không nén chặt; nếu có điều kiện thì trộn thêm vôi bột hay phân lân. Giữa hố phân đặt một ống thông lên trên và khoét những lỗ nhỏ để tưới nước giữ ẩm độ cho hố ủ. Cần làm mái che bên trên và tưới nước định kỳ; nhiệt độ hố phân có thể cao từ 50-60 độ và thời gian ủ ngắn từ 30-40 ngày. Ủ nóng diệt được một số mầm bệnh, hạt cỏ dại nhưng dễ mất chất đạm.
- Ủ nguội: phân chuồng cũng được lấy ra chất thành từng lớp xen kẽ với rơm hay lục bình và các phụ phẩm khác nhưng phải nén chặt kết hợp rắc thêm khoảng 2% vôi và trét bùn kín lại, bên trên có mái che nắng. Tưới ẩm giữ nhiệt độ cho đống phân khoảng 15 - 35 độ, thời gian ủ dài từ 5-6 tháng. Ủ nguội thì ít mất đạm hơn nhưng lại chậm phân hủy.
- Ủ nửa nóng nửa nguội: giai đoạn 5-10 ngày đầu cũng tiến hành như ủ nóng để nhiệt độ tăng cao lên, sau đó trét bùn bình thường giống như ủ nguội, tưới nước và giữ ẩm. Cách ủ này sẽ khắc phục được hiện tượng mất đạm. Tùy vào điều kiện vật liệu, qui mô sản xuất cũng như thời gian cần bón phân mà chọn cách ủ cho phù hợp.
Giữa phân chuồng và phân xanh, theo một số nghiên cứu thì phân chuồng như phân gà, vịt có hàm lượng N,P,K và một số chất xơ khác cao hơn phân xanh. Trong tình hình dịch cúm gia cầm hiện nay thì không nên sử dụng phân gà, vịt mặc dù hàm lượng dinh dưỡng cao.
Hỏi: Hướng dẫn cách ủ phân hữu cơ với nấm Trichoderma? Có thể trộn nấm Trichoderma với phân hữu cơ vi sinh thay thế cho phân hữu cơ khác được không và thời gian hiệu quả kéo dài bao lâu? Nếu sử dụng thuốc BVTV hay bón phân hóa học thì có ảnh hưởng gì đến nấm Trichoderma không? Giữa phân lân Văn Điển và Ninh Bình thì nên sử dụng loại nào để ủ phân hữu cơ?
Đáp (ThS. Nguyễn Việt Hoa): Cách ủ phân hữu cơ với nấm Trichoderma: nguyên liệu gồm rơm, cỏ, lục bình, lá cây, các chất thải hữu cơ khác...và phân chuồng hoai (đã mất mùi hôi). Phân hữu cơ gom thành đống: đáy 2x2m, cao 1-1,5m ; tưới nước vừa đủ ẩm (nắm chặt vừa rịn nước), dùng chân đạp cho đống hữu cơ nén dẻ xuống. Chủng nấm Trichoderma với liều lượng khoảng 20-50g/đống ủ, sau đó dùng bạt ni lông đậy kín lại để giữ ẩm và tưới nước bổ sung hàng tuần. Khoảng 3 tuần giở bạt và đảo ngược đống ủ, đậy kín lại. Trung bình thì ủ từ 1,5 - 2 tháng là có thể sử dụng được. Mỗi đống phân ủ có thể bón cho khoảng 10-20 cây ăn trái trưởng thành. Ngoài ra, khi ủ có thể bổ sung thêm 1% vôi hay 1,5% lân để làm giúp hữu cơ phân hủy nhanh, rút ngắn thời gian ủ. Phân lân Ninh Bình và Văn Điển thì tác dụng như nhau khi sử dụng trong ủ phân hữu cơ.
Trong thành phần của phân hữu cơ vi sinh cơ bản đã có vi sinh rồi nên không cần phải trộn thêm nấm đối kháng vào đó. Thời gian kéo dài bao lâu còn tùy thuộc vào lượng hữu cơ bón cho cây. Thông thường nếu phân đã ủ hoai, bón bình quân từ 3-5kg/gốc; chưa hoai thì bón 15-20kg/gốc và khoảng 1-2 tháng sau sẽ bón lại 1 lần, mục đích làm tăng nền hữu cơ cho nấm Trichoderma phát triển mạnh hơn và hiệu quả sẽ cao hơn.
Hỏi: Chất hữu cơ có tác dụng như thế nào đối với cây trồng, nhất là cây lúa? Nên bón phân hữu cơ hay vô cơ cho lúa? Hai loại phân này có trộn chung với nhau được không? Rơm chất nấm, đem về ủ cho hoai, phơi và xay nhuyễn rồi trộn với phân hỗn hợp bón cho lúa có tốt không?
Đáp (PGS. TS. Mai Thành Phụng): Chất hữu cơ có 3 tác dụng chính đối với cây trồng trên nhiều vùng đất:
- Về mặt hóa học: chất hữu cơ cung cấp đầy đủ 16 chất cho cây trồng, trong đó chủ yếu là những chất trung vi lượng và một phần là các chất N,P,K. Phân hóa học thì không có chức năng này, không thể cung cấp cùng lúc đầy đủ 16 chất dinh dưỡng.
- Về mặt lý học: làm tơi xốp đất, tạo cấu trúc đất sét-mùn để giữ nước, giữ phân bón tốt hơn và làm tăng tính đệm cho đất, chống lại các điều kiện ngập úng, phèn, mặn... và chống stress, cây trồng không ảnh hưởng đột ngột theo sự thay đổi điều kiện môi trường.
- Về mặt sinh học: chất hữu cơ chứa các vitamin, các chất điều hòa sinh trưởng, cung cấp thức ăn giúp cho hệ vi sinh vật đất hoạt động hiệu quả, tăng cường khả năng chuyển vận và trao đổi chất cho cây trồng. Nói chung là chất hữu cơ có vai trò duy trì các hoạt động trong đất và cây trồng một cách bền vững và lâu dài. Tuy nhiên, nhược điểm của nó là không thể cung cấp tức thời những dưỡng chất mà cây trồng cần ngay để đảm bảo năng suất như phân hóa học. Chất hữu cơ là dạng dưỡng chất nền rất quý cho các loại cây trồng.
Đối với cây lúa thì hiện nay nếu đất là đất sét, đất nâu đen thì chất hữu cơ còn trong đất rất nhiều nên chỉ cần giữ lại rơm rạ, tàn dư thực vật khi luân canh cây trồng là đủ. Nhưng đối với các loại đất có màu xám, đất sét, đất trắng bệch tức rất nghèo chất hữu cơ thì phải bổ sung chất hữu cơ, bón khoảng 1 tấn/công. Tuy nhiên, lượng bón này rất lớn, khó đáp ứng được nên trước mắt có thể giữ rơm rạ, luân canh cây trồng và bổ sung chất hữu cơ từ từ sẽ thuận lợi hơn. Trong nền nông nghiệp bền vững thì không loại trừ bón phân hữu cơ hay vô cơ mà phải biết cách sử dụng một cách hài hòa giữa hai loại phân này. Về cách bón thì nên bón phân hữu cơ ngay từ đầu, bón sớm, bón lót là chính và thời điểm này chỉ có thể trộn một ít phân lân để bón; còn đối với phân hóa học thì nên bón thúc và không trộn với phân hữu cơ.
Hiện nay phong trào trồng nấm rơm ở các tỉnh ĐBSCL tương đối phát triển, tận dụng rơm sau khi thu hoạch nấm đem xay nhuyễn, ủ cho hoai và trộn với phân NPK bón cho lúa rất tốt. Chỉ lưu ý là nên bón sớm vào đợt 1 hoặc chậm lắm là đợt 2 để phân phát huy tác dụng, không nên bón thúc.
Hỏi: Khi ủ rơm rạ thì tưới thêm phân urê để mau phân hủy có được không? Bưởi đang có trái khoảng 1kg thì bón phân hữu cơ gồm: rơm + phân bò + tro trấu có được không? Hàng năm vét lớp đất mặt trên ao thì nên gom đống để khô rồi sau đó đắp vào gốc cây hay nên đắp vào gốc liền?
Đáp (Ông Phạm Quốc Hoạn): Theo tôi khi ủ phân rơm tưới thêm phân urê cũng được nhưng nên bổ sung phân lân thì sẽ mau phân hủy hơn. Còn trường hợp trái bưởi đã được 1kg thì bón phân như theo câu hỏi nêu ra sẽ không có hại nhưng bón lúc này thì chủ yếu là cho vụ sau vì cây bưởi sẽ không hấp thu tức thời như phân hóa học được. Riêng về tro trấu thì theo kinh nghiệm của tôi thì bón vừa thôi, nếu dày quá thì sẽ là nơi cư trú của kiến hay rệp sáp gây hại cây trồng, một năm có thể chia ra làm hai lần bón.
Thường vào các tháng nắng nên lấy lớp đất mặt trong ao để khô khoảng 1 tháng rồi mới tán ra đắp vào gốc cây sẽ tốt hơn. Nếu đắp đất ướt ngay với lớp dày thì có thể rễ cây bị nghẹt làm ảnh hưởng đến bộ rễ cây.
Hỏi: Những yếu tố nào cấu thành sản xuất nông nghiệp bền vững? Nhà nông có lợi ích gì và phải làm những gì để sản xuất nông nghiệp bền vững?
