nguyenhuythac
Thành viên mới
Gía trị kinh tế
Người Trung Quốc gọi chè đắng là Khổ đinh trà vì được gây trồng ở thôn Khổ đinh xã Long Môn, huyện Đại Tân, tỉnh Quảng Tây. Dưới dạng thương phẩm có tên là Chè Vạn thừa hoặc chè đắng Đại Tân, tiếng Anh là Daxin bittertea ở Malaisia gọi là Trà vương, còn Nhật gọi là Đa la thụ.
Chè đắng ngày xưa dùng để cung tiến bởi được coi là của ngon vật lạ. Theo kinh nghiệm dân gian thì Chè đắng có tác dụng giải nhiệt, giải độc, lợi tiểu, an thần, trợ tim, kích thích tiêu hóa, tăng tuổi thọ. Theo tài liệu Trung Quốc coi Chè đắng là loại chè lưỡng dung nghĩa là vừa để uống giải khát, vừa dùng để giảm đau, kháng khuẩn, chữa động kinh, có tác dụng tốt với huyết áp, tim mạch, giúp tiêu hóa.
Ở Trung Quốc sản phẩm chè đắng búp khô có giá gốc khoảng 800 nhân dân tệ tương đương với 1,2 triệu đồng Việt Nam/1kg, là một mặt hàng có giá trị cao, tiêu thụ mạnh. Ở Hồng Kông, Ma Cao, Đài Loan giá còn cao hơn nhiều. Lá già phơi khô dùng hãm như trà uống cũng rất tốt, chỉ cần 1-2 lá pha với nước sôi có thể dùng cả ngày vẫn còn có vị đắng ngọt rất dễ chịu.
Trong nhiều năm qua, nhân dân Cao Bằng đã thu hái chè đắng mọc tự nhiên ở các huyện vùng biên giới bán sang Trung Quốc rất đắt hàng làm cho nguồn nguyên liệu quý đó ngày càng hiếm. Gần đây, nhiều tỉnh biên giới phía Bắc đặc biệt là Cao Bằng đã chú trọng gây trồng Chè đắng bước đầu có kết quả.
Đặc điểm hình thái Chè đắng
Cây gỗ lớn cao 20m, đường kính 50-60cm, sống lâu, vỏ màu xám, cành nhánh nhiều, đâm chồi khỏe, cành non có cạnh không lông.
Lá đơn mọc cách, phiến rộng, mũi nhọn, mặt trên màu xanh lục bóng, dày, có 5-8 gân phụ.
Hoa mọc cụm 3-4 cái trên một cuống chung ở nách lá. Hoa đơn tính khác gốc, hoa có 4-6 cành dài, 4-5 nhụy nhưng nhị cái lép ở hoa đực, còn nhị đực lép ở hoa cái.
Qủa mang hình cầu đường kính 5-6mm, có 4 ô, vỏ quả cứng khi chín chuyển sang màu đỏ đến đen.
Đặc tính sinh thái Chè đắng
Mọc tự nhiên ở Nhật Bản, Malaisia..., nhiều nhất là Quảng Tây-Trung Quốc. Ở Việt Nam Chè đăbgs được mọc hoang trong rừng ở các huyện Hạ Lang, Thạch An, Quảng Hóa, Nguyên Bình tỉnh Cao Bằng. Ở Trung Quốc đã có các vùng lớn trồng chè đắng nổi tiếng như nông trường Núi Cảnh ở xã Thạch Long , huyện Đại Tân giáp với xã Minh Long, huyện Hạ Lang của Cao Bằng. Họ đã thành công trong công việc nhân giống bằng hom và đã sản xuất được một lượng lớn Chè đắng thương phẩm để xuất khẩu.
Phân bố chủ yếu ở độ cao trên 400-500m so với mực nước biển. Ưa khí hậu mát mẻ, nhiệt độ bình quân năm 20-22 độ C, lượng mưa từ 1000-2000mm. Thích hợp đất có tầng dày trung bình, thành phần cơ giới từ thịt nhẹ đến sét nhẹ thoát nước ít chua.
Cây ưa sáng, thường xanh, tái sinh chồi mạnh, đặc biệt là tái sinh chồi cành rất tốt.
Kỹ thuật gây trồng Chè đắng
Điều kiện gây trồng
Địa hình: Độ cao trên 400-500m so với mực nước biển. Độ dốc từ 10-25 độ C.
Khí hậu: Nhiệt độ bình quân năm 18-22 độ C, lượng mưa 1500-2500mm.
Đất đai: Tầng dày trên 40-50cm. Thành phần cơ giới trung bình, thoát nước. pH 4.5-5.5.
Thực bì: Rừng thứ sinh nghèo kiệt và rừng mới phục hồi sau nương rẫy bỏ hóa. Trạng cây bụi và cỏ có cây gỗ rải rác.
Nguồn giống
Chè đắng có thể trồng bằng cây con có bầu được tạo bằng hạt hoặc bằng hom cành.
Cây con mẹ 5-10 tuổi, sinh trưởng tốt, không bị sâu bệnh để thu hái hạt giống hoặc để cắt cành giâm hom.
Hái quả lúc vỏ đã chuyển sang màu đen, còn ở trên cây, đem về hong phơi nơi khô ráo thoáng gió rồi tách vỏ lấy hạt, tốt nhất là đem gieo ngay vào bầu đã chuẩn bị sẵn.
Dùng cành bánh tẻ, không sâu bệnh, đường kính 0,4-0,5cm. Dùng kéo sắt cắt cành thành từng hom ngắn 4-5cm, mỗi hom có ít nhất là 2 lá và 1 mầm chồi. Cắt xong nhúng hom vào nước rồi cắm vào bầu để chuẩn bị sãn để giâm.
Tạo bầu
Bầu gieo hạt được giâm cành có vỏ bằng polyethylen rộng 12cm, cao 18cm, đóng kín cắt 2 góc và đục 4-6 lỗ quanh thành bầu. ruột bầu gồm hỗn hợp 88% đất mặt vườn ươm với 10% phân chuồng và 2% supe lân theo khối lượng để cung cấp đủ dinh dưỡng pha dung dịch trồng rau thủy canh cho cây con
Xếp bầu lên luống đã được làm đất kỹ, luống rộng 1-1,2m, cao 15-20cm, dài 5-10m, rãnh giữa 2 luống rộng 35-40cm.
Tạo cây con
Tưới nước đẫm bầu, chọn hạt tốt và cành đã cắt đạt tiêu chuẩn, gieo một hạt hoặc cắm một cành vào giữa bầu sâu 2-3cm, lắp đất kín hạt hoặc gốc cành, tiếp tục tưới nước đủ ẩm cho bầu.
Làm giàn che kín phía trên và xung quanh các luống đặt bầu. Dàn làm bằng phên tre nứa hoặc ràng ràng.
Hàng ngày tưới nước đủ ẩm cho cây khi hạt nảy mầm được 2-3 lá hoặc hom đã ra rễ, trong thời gian khoảng 3-4 tuần dõ bỏ phên che xung quanh luống.
Tháng thứ 3 dở bớt dàn chỉ che 70-80%, tháng thứ 5 che bóng 40-50%, tháng thứ 7 che 30-40%, trước khi trồng 1-2 tháng dỡ bỏ dàn che hoàn toàn.
Thường xuyên tưới nước đủ ẩm cho cây, bắt đàu từ tháng thứ 2 trở đi định kỳ 20-30 ngày nhổ cỏ xới đất 1 lần.
Tưới thúc cho cây bằng hỗn hợp 2 đạm+1 lân+1 kali nồng độ 1% lượng tưới 1 lần 1,5-2 lít/m2 bầu theo định kỳ 2-3 tháng một lần, tưới xong phải tưới nước rửa lá.
Đảo bầu kết hợp dãn cây, cắt rẽ cọc đâm ra khỏi bầu khi cây được 5-6 tháng tuổi. Ngừng mọi biện pháp chăm sóc trước khi đem trồng một tháng.
Tiêu chuẩn cây con
Tuổi cây: 10-12 tháng.
Chiều cao: 30-40cm.
Đường kính cổ rễ: 3-4cm.
Sinh lực: Sinh trưởng tốt, không bị sâu bệnh.
Gây trồng:
Thời vụ: Tốt nhất là vụ xen hè và hè .
Mật độ: 2500c/ha cự ly 2x2m.
Phát dọn thực bì theo hố hoặc băng rộng 1m.
Cuốc hố: 40x40x40cm.
Bón lót: 200-300g phân hữu cơ vi sinh hoặc 2-3kg phân chuồng hoai cho một hố hoặc dung dịch dinh dưỡng trồng rau thủy canh 2.000ppm.
Xé bỏ vỏ bầu, moi đất giữa hố, đặt cây ngay ngắn, lắp đất đầy hố, ấn chặt quanh bầu, cào đất lắp cao hơn miệng hố 4-5cm, tủ cỏ rác phủ kín mặt hố.
chăm sóc:
Năm đầu: 1-2 lần, phát dẫy cỏ và vun xới đất quanh gốc đường kính 80cm, kết hợp dặm cây.
Năm thứ 2-4 tiếp tục phát dẫy cỏ và vun xới gốc đường kính 80-100cm, mỗi năm 2 lần vào mùa mưa và đầu mùa khô. Kết hợp lần chăm sóc đầu bón thúc 200-300g phân hữu cơ vi sinh cho một cây, bón theo rạch cách hốc 40-50cm, sâu 5-10cm, bón xong lắp đất kín rạch.
Khi cây cao 1m bấm ngọn cho cây đâm cành, đến năm thứ 3 và 4 bấm ngọn và dùng dây buộc vào các cọc kéo cành tỏa ra nhiều hướng để tạo tán chocaay ổn định ở độ cao 2-3m.
Thường xuyên theo dõi cây bệnh hại để kịp thời diệt trừ bằng các biện pháp thích hợp, hạn chế dùng thuốc hóa học để có sản phẩm chè sạch.
Những nơi đất ít dốc có thể làm đất bằng cách cày toàn diện kết hợp gieo trồng các loại đỗ lạc trong 2-3 năm đầu để tăng thêm thu hoạch, tận dụng và bảo vệ đất.
Người Trung Quốc gọi chè đắng là Khổ đinh trà vì được gây trồng ở thôn Khổ đinh xã Long Môn, huyện Đại Tân, tỉnh Quảng Tây. Dưới dạng thương phẩm có tên là Chè Vạn thừa hoặc chè đắng Đại Tân, tiếng Anh là Daxin bittertea ở Malaisia gọi là Trà vương, còn Nhật gọi là Đa la thụ.
Chè đắng ngày xưa dùng để cung tiến bởi được coi là của ngon vật lạ. Theo kinh nghiệm dân gian thì Chè đắng có tác dụng giải nhiệt, giải độc, lợi tiểu, an thần, trợ tim, kích thích tiêu hóa, tăng tuổi thọ. Theo tài liệu Trung Quốc coi Chè đắng là loại chè lưỡng dung nghĩa là vừa để uống giải khát, vừa dùng để giảm đau, kháng khuẩn, chữa động kinh, có tác dụng tốt với huyết áp, tim mạch, giúp tiêu hóa.
Ở Trung Quốc sản phẩm chè đắng búp khô có giá gốc khoảng 800 nhân dân tệ tương đương với 1,2 triệu đồng Việt Nam/1kg, là một mặt hàng có giá trị cao, tiêu thụ mạnh. Ở Hồng Kông, Ma Cao, Đài Loan giá còn cao hơn nhiều. Lá già phơi khô dùng hãm như trà uống cũng rất tốt, chỉ cần 1-2 lá pha với nước sôi có thể dùng cả ngày vẫn còn có vị đắng ngọt rất dễ chịu.
Trong nhiều năm qua, nhân dân Cao Bằng đã thu hái chè đắng mọc tự nhiên ở các huyện vùng biên giới bán sang Trung Quốc rất đắt hàng làm cho nguồn nguyên liệu quý đó ngày càng hiếm. Gần đây, nhiều tỉnh biên giới phía Bắc đặc biệt là Cao Bằng đã chú trọng gây trồng Chè đắng bước đầu có kết quả.
Đặc điểm hình thái Chè đắng
Cây gỗ lớn cao 20m, đường kính 50-60cm, sống lâu, vỏ màu xám, cành nhánh nhiều, đâm chồi khỏe, cành non có cạnh không lông.
Lá đơn mọc cách, phiến rộng, mũi nhọn, mặt trên màu xanh lục bóng, dày, có 5-8 gân phụ.
Hoa mọc cụm 3-4 cái trên một cuống chung ở nách lá. Hoa đơn tính khác gốc, hoa có 4-6 cành dài, 4-5 nhụy nhưng nhị cái lép ở hoa đực, còn nhị đực lép ở hoa cái.
Qủa mang hình cầu đường kính 5-6mm, có 4 ô, vỏ quả cứng khi chín chuyển sang màu đỏ đến đen.
Đặc tính sinh thái Chè đắng
Mọc tự nhiên ở Nhật Bản, Malaisia..., nhiều nhất là Quảng Tây-Trung Quốc. Ở Việt Nam Chè đăbgs được mọc hoang trong rừng ở các huyện Hạ Lang, Thạch An, Quảng Hóa, Nguyên Bình tỉnh Cao Bằng. Ở Trung Quốc đã có các vùng lớn trồng chè đắng nổi tiếng như nông trường Núi Cảnh ở xã Thạch Long , huyện Đại Tân giáp với xã Minh Long, huyện Hạ Lang của Cao Bằng. Họ đã thành công trong công việc nhân giống bằng hom và đã sản xuất được một lượng lớn Chè đắng thương phẩm để xuất khẩu.
Phân bố chủ yếu ở độ cao trên 400-500m so với mực nước biển. Ưa khí hậu mát mẻ, nhiệt độ bình quân năm 20-22 độ C, lượng mưa từ 1000-2000mm. Thích hợp đất có tầng dày trung bình, thành phần cơ giới từ thịt nhẹ đến sét nhẹ thoát nước ít chua.
Cây ưa sáng, thường xanh, tái sinh chồi mạnh, đặc biệt là tái sinh chồi cành rất tốt.
Kỹ thuật gây trồng Chè đắng
Điều kiện gây trồng
Địa hình: Độ cao trên 400-500m so với mực nước biển. Độ dốc từ 10-25 độ C.
Khí hậu: Nhiệt độ bình quân năm 18-22 độ C, lượng mưa 1500-2500mm.
Đất đai: Tầng dày trên 40-50cm. Thành phần cơ giới trung bình, thoát nước. pH 4.5-5.5.
Thực bì: Rừng thứ sinh nghèo kiệt và rừng mới phục hồi sau nương rẫy bỏ hóa. Trạng cây bụi và cỏ có cây gỗ rải rác.
Nguồn giống
Chè đắng có thể trồng bằng cây con có bầu được tạo bằng hạt hoặc bằng hom cành.
Cây con mẹ 5-10 tuổi, sinh trưởng tốt, không bị sâu bệnh để thu hái hạt giống hoặc để cắt cành giâm hom.
Hái quả lúc vỏ đã chuyển sang màu đen, còn ở trên cây, đem về hong phơi nơi khô ráo thoáng gió rồi tách vỏ lấy hạt, tốt nhất là đem gieo ngay vào bầu đã chuẩn bị sẵn.
Dùng cành bánh tẻ, không sâu bệnh, đường kính 0,4-0,5cm. Dùng kéo sắt cắt cành thành từng hom ngắn 4-5cm, mỗi hom có ít nhất là 2 lá và 1 mầm chồi. Cắt xong nhúng hom vào nước rồi cắm vào bầu để chuẩn bị sãn để giâm.
Tạo bầu
Bầu gieo hạt được giâm cành có vỏ bằng polyethylen rộng 12cm, cao 18cm, đóng kín cắt 2 góc và đục 4-6 lỗ quanh thành bầu. ruột bầu gồm hỗn hợp 88% đất mặt vườn ươm với 10% phân chuồng và 2% supe lân theo khối lượng để cung cấp đủ dinh dưỡng pha dung dịch trồng rau thủy canh cho cây con
Xếp bầu lên luống đã được làm đất kỹ, luống rộng 1-1,2m, cao 15-20cm, dài 5-10m, rãnh giữa 2 luống rộng 35-40cm.
Tạo cây con
Tưới nước đẫm bầu, chọn hạt tốt và cành đã cắt đạt tiêu chuẩn, gieo một hạt hoặc cắm một cành vào giữa bầu sâu 2-3cm, lắp đất kín hạt hoặc gốc cành, tiếp tục tưới nước đủ ẩm cho bầu.
Làm giàn che kín phía trên và xung quanh các luống đặt bầu. Dàn làm bằng phên tre nứa hoặc ràng ràng.
Hàng ngày tưới nước đủ ẩm cho cây khi hạt nảy mầm được 2-3 lá hoặc hom đã ra rễ, trong thời gian khoảng 3-4 tuần dõ bỏ phên che xung quanh luống.
Tháng thứ 3 dở bớt dàn chỉ che 70-80%, tháng thứ 5 che bóng 40-50%, tháng thứ 7 che 30-40%, trước khi trồng 1-2 tháng dỡ bỏ dàn che hoàn toàn.
Thường xuyên tưới nước đủ ẩm cho cây, bắt đàu từ tháng thứ 2 trở đi định kỳ 20-30 ngày nhổ cỏ xới đất 1 lần.
Tưới thúc cho cây bằng hỗn hợp 2 đạm+1 lân+1 kali nồng độ 1% lượng tưới 1 lần 1,5-2 lít/m2 bầu theo định kỳ 2-3 tháng một lần, tưới xong phải tưới nước rửa lá.
Đảo bầu kết hợp dãn cây, cắt rẽ cọc đâm ra khỏi bầu khi cây được 5-6 tháng tuổi. Ngừng mọi biện pháp chăm sóc trước khi đem trồng một tháng.
Tiêu chuẩn cây con
Tuổi cây: 10-12 tháng.
Chiều cao: 30-40cm.
Đường kính cổ rễ: 3-4cm.
Sinh lực: Sinh trưởng tốt, không bị sâu bệnh.
Gây trồng:
Thời vụ: Tốt nhất là vụ xen hè và hè .
Mật độ: 2500c/ha cự ly 2x2m.
Phát dọn thực bì theo hố hoặc băng rộng 1m.
Cuốc hố: 40x40x40cm.
Bón lót: 200-300g phân hữu cơ vi sinh hoặc 2-3kg phân chuồng hoai cho một hố hoặc dung dịch dinh dưỡng trồng rau thủy canh 2.000ppm.
Xé bỏ vỏ bầu, moi đất giữa hố, đặt cây ngay ngắn, lắp đất đầy hố, ấn chặt quanh bầu, cào đất lắp cao hơn miệng hố 4-5cm, tủ cỏ rác phủ kín mặt hố.
chăm sóc:
Năm đầu: 1-2 lần, phát dẫy cỏ và vun xới đất quanh gốc đường kính 80cm, kết hợp dặm cây.
Năm thứ 2-4 tiếp tục phát dẫy cỏ và vun xới gốc đường kính 80-100cm, mỗi năm 2 lần vào mùa mưa và đầu mùa khô. Kết hợp lần chăm sóc đầu bón thúc 200-300g phân hữu cơ vi sinh cho một cây, bón theo rạch cách hốc 40-50cm, sâu 5-10cm, bón xong lắp đất kín rạch.
Khi cây cao 1m bấm ngọn cho cây đâm cành, đến năm thứ 3 và 4 bấm ngọn và dùng dây buộc vào các cọc kéo cành tỏa ra nhiều hướng để tạo tán chocaay ổn định ở độ cao 2-3m.
Thường xuyên theo dõi cây bệnh hại để kịp thời diệt trừ bằng các biện pháp thích hợp, hạn chế dùng thuốc hóa học để có sản phẩm chè sạch.
Những nơi đất ít dốc có thể làm đất bằng cách cày toàn diện kết hợp gieo trồng các loại đỗ lạc trong 2-3 năm đầu để tăng thêm thu hoạch, tận dụng và bảo vệ đất.