Tiếp theo........
Các lòai đổ quyên tìm thấy ở Việt Nam
Sau đây là mô tả hoa và hình hoa vài lòai đổ quyên Việt Nam của tiến sĩ Trần Đăng Hồng, nguyên là một kỷ sư Nông Lâm đại học Thủ Đức , nguyên là giảng nghiệm viên Đại học Cần Thơ, nay giảng dạy tại đại học Reading , Anh Quốc.
1- Đổ quyên Madden, R. maddenii Hook.F. subspecies crassum ( fr ) Cull. Tìm ra ở Hòang Liên Sơn. Là một lùm bụi lớn, nhưng lêu khêu, hoa kèn dài đến trên 10cm. Hoa màu vàng, nhưng có thể là trắng, vàng kem hay vàng chanh, vàng xanh lục. Lột vỏ, bên trong có màu nâu đỏ, lá có nhiều gân nổi bật. Đây là một loài hoa đổ quyên rực rở của tông chi đổ quyên. Trồng chậu có thể sống nhiều năm. Cần đất thật ráo nước. Nguồn gốc thật ra là ở miền Đông Hy-mã-lạp-sơn, cao độ 2000 - 3000m. Mọc kiểu tầm gửi hay trên ghềnh đá. Hoa nở tháng tư,tháng năm.
2- Đổ quyên maiddennii, lòai phụ crassum. Mới thật có nguồn gốc Bắc Việt, Vân Nam, Đông Tây Tạng, vùng cao Bắc Miến điện, vùng Manipur va Nagaland Ấn độ. Sinh thái đa dạng. Ở rừng rậm thường có khuynh hướng mọc ngang, nhưng cũng mọc ở bìa rừng hay sườn núi, dọc sông, suối, ghềnh rừng thông hay rừng tre, trên cao độ 1500 -3700m . Hoa trắng, cuối hoa hình ống, cổ hoa thóang hồng, cam, tím hay vàng xạnh Hoa thơm. Bụi cao 1.2m. Chịu lạnh giỏi đến 12 độ C âm.
3- Đổ quyên Fleury, R. fleuryi. Mọc ở núi cao 2000- 2500m vùng Khánh hòa và vùng Langbian. Đây là một lùm bụi rộng và mọc sáng sủa, lá đầy lông. Hoa mới nở màu vàng kem, sọc hồng lợt, sau đó đổi ra màu trắng ngần và cổ hoa màu vàng kim xanh lục. Cây cần đất thật ráo nước. Keith Rusford thu thập lòai cây này mới gần đây ở Việt Nạm Tuy nhiên càng ngày càng hiếm, do đó cần bảo tồn.
4 - Đổ quyên Ly, R. lyi. Mọc ở cao độ 1300- 2800m ở Ngoc Pan, Phú Yên, Khánh Hòa. Phiến lá không vãy. Vòi nõan dài hơn cánh hoa. Cũng tìm thấy ở Qúi Châu Vân Nam, Đông Bắc Ấn độ, Myanmar.
5- Đổ quyên Veitch, R. veitchianum. Mọc ở Nghệ Tĩnh, nhưng cũng tìm thấy ở Miến Điện , Thái Lan, Lào. Hoa trắng bề ngang hơn 10cm, khá thơm, hình chuông, dôi khi lấm tấm vàng. Có thể chịu lạnh khỏang 7 độ C âm, nhưng chịu nóng nực tốt hơn. Trồng hom (cành cắt) dễ dàng , hom mau sinh rễ.
6- Đổ quyên lõm, R. emarginatum . Mọc lùm bụi cao 1-1,5m. Thường là cây tầm gửi, mọc trên cây, trên đá. Tìm thấy ở Hòang Liên Sơn, Quảng Tây, Quí Châu , Đông Nam Vân Nam .
7 - Đổ quyên rạng rở, R. triumphans . Mọc ở Hòn Bà ( Khánh Hòa ) , nhưng cũng có nguồn gốcở nhiều nước Đông Nam Á khác. Là một lùm bụi vạn niên thanh, cao 1-1,5 m , Hoa đỏ to.
8- Đổ quyên mũi, R. mucronatum. Đây là một lòai đổ quyên đã được trồng trọt ở nước ta, ở Hà Nội, Đà Lạt, chứ không phải hoang dại như các lòai kể trên. Bụi lùm hay tiểu mộc cao1-2m. Chùm có 2- 3 hoa, đường kính đài hoa 5-8cm. Cuống có tuyến lông . Nhật trồng hai nhóm, Oorukyu là giống có lá đài to và nhóm Shiroryuku. Ca Li thường trồng các thứ giống hoa trắng, thóang hay lấm tấm hồng, có tên là Indica rosea và ladifolia rosea.
9 - Đổ quyên sims, R. simsii, R. annamense. Tìm thấy ở núi cao Quảng Trị, Bạch Mã , Kontum. Cũng như ở Đông Bắc Miến Điện, Trung Quốc, Thái Lan, Đài Loan, Nam Nhật bổn. Tiểu mộc cao đến 2.5m. Chùm có 2- 6 hoa. Hoa hình ống, loa lớn, hồng hay đỏ.
10- Đổ quyên cây, R. arboreum. Nhóm phụ subspecies delavayei ,tìm thấy ở núi cao Nghệ Tĩnh 2000 - 2500m là một đại mộc có khi cao đến 8m. Chùm hình cầu, có nhiều hoa 10-30 hoa màu đỏ. Nhóm phụ cinnamomum, tìm thấy ở núi cao 2000 - 3000 m vùng Hòang Liên Sơn .Lá lông dày dặc phía dưới. Hoa đỏ hay hồng.
11 - Đổ quyên xinh, R. decorum . Ở vùng núi cao Lào, Việt. Đây là một tiểu mộc hay đại mộc cao đến 14m. Vỏ cây nứt nẽ và lá xanh đâm. Chùm hoa rộng rải, chứa 5-10 hoa. Hoa hình ống trắng, bên trong vàng , lấm tấm hồng, tím.
12 - Đổ quyên Langbian, R. irroratum lòai phụ kontummense. Đây là một tiểu mộc cao 2-5m. Hoa ống dài, đài hoa màu hường, lấm tấm đỏ, tím. Tìm thấy ở đỉnh Lang bian và các núi cao Kontum.
13 - Đổ quyên cao, R. excelsa. Mọc ở rừng núi cao 1800m vùng Phú Yên , Khánh Hòa . Đại mộc cao 8m. Hoa trắng.
14- Đổ quyên vòi dài , R. tantastylum. Mọc ở vùng núi cao 1400 - 2500 m vùng Hòang liên Sơn. Đại mộc cao 6m. Lá không lông. Chùm có 4-8 hoa đỏ rượu hay trắng hồng.
15 - Đổ quyên chén, R. sinofalconeri. Mọc ở núi cao 2200m, vùng Hòang Liên Sơn. Đại mộc cao 7m. Lá to, mặt duới có lông dày. Chùm có 7-10 hoa, màu vàng lợt.
16- Đổ quyên vial, R. vialii .Mọc ở núi cao miền Bắc Việt và Vân Nam ở cao dộ 1300- 1800m. Bụi cao chừng 2m. Nhiều phát hoa 2-3 hoa ở chót nhánh .Hoa đỏ nhung.
17 - Đổ quyên Moulmain, R. moulmainense. Mọc ở núi cao 800- 2000m từ Bắc Việt đến Kontum và ở Nam Trung Quốc , Đài Loan , Nhật bổn , Mã lai , Ấn độ , Miến điện. Là một đại mộc cao đến 15m Lá không lông .Hoa hình phểu trắng, hồng hay tím lấm tấm vàng xanh. Chùm có 3-8 hoa.
18 - Đổ quyên Fortune, R. fortunei. Mọc ở Bạch Mã, có lẽ nhiều ở " Thác đổ quyên" thị trấn nghỉ mát miền Trung này, nhưng cũng tìm thấy ở rừng núi cao 2000- 3000m ở Trung Quốc. Do nhà làm vườn giỏi dang Fortune tìm ra ở vùng núi cao tỉnh Triết Giang vào khỏang các năm 1853-1856. Những cây Fortune sưu tập đều không có hoa, nhưng nông dân vùng này nói là cây có hoa to. Fortune đem về rất nhiều hột, đem về trồng ở vườn bách thảo Chiswich, Anh Quốc, mọc lên những cây đổ quyên rất vạm vỡ và là những cây đổ quyên Tàu nhập lần đầu tiên vào Anh Quốc. Sau đó nhiều người khác đã du nhập thêm nhiều dạng đổ quyên này. Một dạng R. fortunei được nhà quyền qúi Edmond Loder đem lai với phấn hoa vủa R.griffitianum, làm ra các đổquyên Loderi năm 1901. Loderi được xem là môt trong những giống lai (hybrids) có hoa đẹp nhất. Hoa Loderi mọc từng chùm mỗi hoa to 15- 18 cm màu trắng hay hồng. Tuy nhiên cây mọc cao đến 2.4m cho nên không thích hợp cho những gia thất nào có vườn nhỏ bé. Cây lại lâu trổ bông lần đầu tiên và khó trồng. Nhiều vườn bang Ca Li cũng còn duy trì các thứ giống Loderi hoa to như King George hoa màu trắng, Pink Diamond hoa màu phấn hồng, Venus hoa màu hồng vỏ sò . Lòai R. Fortunei chịu lạnh rất giỏi. Cao đến 7- 8m. Hoa cũng nhỏ, chừng 3- 5cm, hình phểu ,chuông, hồng tím hay hoa cà , nhưng thơm dịu dàng. Đổ quyên ở Bạch Mã chỉ là tiểu mộc hay lùm bụi. Lá rất dai. Hoa chỉ to 5-7 cm mà thôi.
19- Đổ quyên Vân Nam, R. yunnannensis. Mọc ở vùng núi miền Bắc Việt. Là một tiểu mộc. Hoa trắng ửng hồng, tâm đốm đỏ hay nâu.
Những lòai đổ quyên Việt Nam khác chưa có hình màu như R. natalii, crenulatum, sororatum, chevalieri, saxicolum, cavalierei, hainanensis, ninguyensis, nha trangensis, klossii, mong nhờ các bạn yêu đổ quyên chụp sưu tập cho Hoa Cảnh.
Xem tiếp phần sau